Πως αντιμετωπίζονται τα κατάγματα ανάλογα με το είδος τους;

Με τον όρο κάταγμα ονομάζουμε το σπάσιμο ενός οστού. Το οστό είναι ένας σχετικά άκαμπτος ζωντανός ιστός, διαθέτει όμως μία σχετική ελαστικότητα. Έτσι, μπορεί να απορροφά κραδασμούς και να αντιστέκεται στις δυνάμεις που ασκούνται σε αυτό. Ωστόσο, αν εφαρμοσθεί μεγαλύτερη δύναμη από την αντοχή του οστού, τότε αυτό θα σπάσει.

Με ποια κριτήρια κατηγοριοποιούνται τα κατάγματα;

Τα κατάγματα κατηγοριοποιούνται με βάση:

Α) Είδος

• Ρωγμώδη/ μερικά κατάγματα

Κατάγματα χωρίς πλήρη λύση της συνέχειας του οστού (ράγισμα)

• Πλήρη κατάγματα

Κατάγματα με πλήρη λύση της συνέχειας του οστού

• Συντριπτικά κατάγματα

Κατάγματα στα οποία το οστό έχει σπάσει σε πολλά τεμάχια.

• Αποσπαστικά κατάγματα

Στα κατάγματα αυτά έχει αποσπαστεί ένα σχετικά μικρό τμήμα του οστού, συνήθως από τη βίαιη έλξη ενός τένοντα ή συνδέσμου από το σημείο που φυσιολογικά καταφύεται στο οστό.

 

Β) Παρεκτόπιση

• Χωρίς παρεκτόπιση

Το οστικά τεμάχια δεν έχουν απομακρυνθεί μεταξύ τους, δεν αλλάζει η μορφή του οστού.

• Παρεκτοπισμένα κατάγματα

Υπάρχει απόσταση μεταξύ των οστικών τεμαχίων

 

Γ) Εντόπιση

• Ενδοαρθρικά κατάγματα

Συμμετοχή της αρθρικής επιφάνειας του οστού. Αυτού του είδους τα κατάγματα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσουν σε αρθρίτιδα αν δεν αποκατασταθεί πλήρως η αρχική ανατομία του οστού.

• Εξωαρθρικά κατάγματα

Το κάταγμα εντοπίζεται στα σημεία του οστού που βρίσκονται εκτός της άρθρωσης (συχνότερα κατάγματα διαφύσεως του οστού)

 

Δ) Ακεραιότητα δέρματος & μαλακών μορίων

Ανάλογα με την ακεραιότητα του δέρματος και των μαλακών μορίων (μυών και τενόντων) πάνω από τη θέση του κατάγματός, τα κατάγματα χωρίζονται ε κλειστά (ακέραιο ή με μικρή επιφανειακή βλάβη δέρμα) ή ανοικτά (επικοινωνία μεταξύ οστού και επιφάνειας). Τα ανοικτά κατάγματα στην πλειονότητα των περιπτώσεων απαιτούν σχολαστικό χειρουργικό καθαρισμό και αντιβιοτική κάλυψη.

 

Δ) Αιτία

• Κατάγματα υψηλής ενέργειας (κάκωση πχ πτώση, τροχαίο)
• Κατάγματα χαμηλής ενέργειας (οστεοπορωτικά κατάγματα)
• Κατάγματα κοπώσεως (από επαναλαμβανόμενη έντονη καταπόνηση στο ίδιο σημείο, πχ κάταγμα ιερού οστού/ λεκάνης σε ηλικιωμένους, κάταγμα μεταταρσίου σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων)

 

Πως γίνεται η διάγνωση των καταγμάτων;

Η διάγνωση των καταγμάτων βασίζεται:

          Ιστορικό

• Τραυματισμός
• Οστεοπόρωση
• Μεταβολικά νοσήματα(υπερπαραθυρεοειδισμός, νεφρική ανεπάρκεια, , νόσος Paget, ραχίτιδα, αβιταμίνωση D)
• Γενετικά νοσήματα (ατελής οστεογένεση)

 

          Κλινική εξέταση

•  Υπάρχει παραμόρφωση και εμφανές οίδημα γύρω από την περιοχή που έχει υποστεί βλάβη.
• Πόνος
• ‘‘Παράδοξη’’ κίνηση (κίνηση σε περιοχή του άκρου/ οστού που κανονικά δεν παρατηρείται.

 

• Απεικονιστικός έλεγχος

 Η διάγνωση ενός κατάγματος επιβεβαιώνεται με τον κατάλληλο απεικονιστικό έλεγχο. Αυτός περιλαμβάνει συνήθως απλές ακτινογραφίες. Κατά περίπτωση μπορεί να χρειαστεί η διενέργεια αξονικής τομογραφίας με 3D ανασύνθεση εικόνας (πχ ενδοαρθρικά κατάγματα αγκώνα) και σε ειδικές μόνο περιπτώσεις μαγνητικής τομογραφίας (πχ κατάγματα σκαφοειδούς).

Αντιμετώπιση

Η ιατρική παρέμβαση για την διάγνωση και την αντιμετώπιση των καταγμάτων είναι απαραίτητη και στις περισσότερες των περιπτώσεων επείγουσα. Η παρέμβαση οφείλει να είναι άμεση με σκοπό την γρηγορότερη δυνατή ανάταξη και σταθεροποίηση του κατάγματος, ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω βλάβες (αγγεία, νεύρα, τένοντες). Ο τρόπος θεραπείας εξαρτάται από

• Τη μορφή και τον τύπο του κατάγματος
• Το βαθμό παρεκτόπισης του κατάγματος
• Τα χαρακτηριστικά του ασθενούς
• Την κατάσταση υγείας του ασθενούς, τις δραστηριότητες και ορισμένες φορές τις προσδοκίες του ασθενούς

Οι θεραπεία των καταγμάτων διακρίνεται σε συντηρητική και χειρουργική.

Α) Συντηρητική θεραπεία

Στη συντηρητική θεραπεία μπορεί να απαιτηθεί αρχικά η κλειστή ανάταξη του κατάγματος, δηλαδή η επαναφορά του σπασμένου οστού σε σωστή ανατομικά θέση. Η διαδικασία αυτή γίνεται υπό αναισθησία (τοπική, περιοχική, γενική) ανάλογα με το είδος του κατάγματος, μέσω έλξης των καταγματικών άκρων. Στη συνέχεια απαιτείται η σταθεροποίηση του κατάγματος με έναν από τους κάτωθι τρόπους:

• Νάρθηκας ακινητοποίησης (γύψος ή πλαστικός γύψος)

Εφαρμόζεται στα ρωγμώδη και στα περισσότερα απαρεκτόπιστα κατάγματα.

 

• Λειτουργικός νάρθηκας

Μπορεί να εφαρμοσθεί σε συγκεκριμένες μόνο περιπτώσεις. Επιτυγχάνει την ακινητοποίηση του κατάγματος, αλλά παράλληλα επιτρέπει στον πάσχοντα να κάνει προκαθορισμένες μόνο κινήσεις. Ο νάρθηκας αυτός επιτρέπει την γρηγορότερη κινητοποίηση της άρθρωσης για την αποφυγή αγκυλώσεων.

 

• Εφαρμογή έλξης

Αποτελεί μια μορφή κλειστής ανάταξης, η οποία επιτυγχάνεται μέσω ειδικών ταινιών που προσκολλώνται στο δέρμα του πάσχοντος ή ειδικών ελκτικών μηχανισμών. Συνήθως εφαρμόζεται αρχικά και σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους θεραπείας, αλλά μπορεί να αποτελέσει και οριστική θεραπεία (π.χ. αντιμετώπιση κατάγματος μηριαίου σε μικρό παιδί, αντιμετώπιση απαρεκτόπιστου κατάγματος κοτύλης σε ενήλικα, με σκοπό την αποφυγή της χειρουργικής επέμβασης).

Συνήθως η συντηρητική θεραπεία διατηρείται για 4-6 εβδομάδες, ενώ κατά περιπτώσεις μπορεί να επεκταθεί και έως τις 12 εβδομάδες.

Β) Χειρουργική θεραπεία

Η χειρουργική θεραπεία προτιμάται σε:

1. Περιπτώσεις που απαιτείται η ακριβής αποκατάταση της ανατομίας του οστού, όπως στα ενδοαρθρικά κατάγματα.
2. Περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική παρεκτόπιση των καταγματικών άκρων.
3. Χαρακτηριστικά στα κατάγματα τ Περιπτώσεις πουων κάτων άκρω (ισχίο, μηριαίο, γόνατο, κνήμη, ποδοκνημική) λόγω ανάγκης αντοχής σε υψηλά φορτία.

 

Η χειρουργική αποκατάσταση βασίζεται στις κάτωθι τεχνικές:

• Ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση

Αφορά την ανοικτή ανάταξη του κατάγματος με τομή στο δέρμα. H σταθεροποίηση των τεμαχίων του οστού επιτυγχάνεται με μεταλλική πλάκα και βίδες, ενδομυελικό ήλο ή συνδυασμό υλικών (σύρματα, βίδες).

 

• Κλειστή ανάταξη και ενδομυελική ήλωση

Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική διαδικασία που εφαρμόζεται μόνο στα μακρά οστά. Μέσω δύο μικρών τομών το κάταγμα σταθεροποιείται μέσω ενός μεταλλικού ήλου (ράβδος από τιτάνιο), ο οποίος τοποθετείται στον μυελό του οστού. Είναι θεραπεία εκλογής σε πολλά κατάγματα του ισχίου/ μηριαίου (διατροχαντήρια), της κνήμης, του βραχιονίου και του αντιβραχίου.

 

 

 

 

 

 

 

• Εξωτερική οστεοσύνθεση

Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική διαδικασία. Η ανάταξη και σταθεροποίηση επιτυγχάνεται με τη βοήθεια βελόνων ή βιδών, οι οποίες καταλήγουν έξω από το δέρμα. Οι βίδες αυτές συνδέονται με ράβδους ή δακτυλίους. Η μέθοδος αυτή μπορεί να είναι προσωρινή (damage control fracture management σε πολυτραυματία, με αλλαγή σε εσωτερική οστεοσύνθεση αργότερα), ή μόνιμη, έως ότου πορωθεί το κάταγμα.

 

 

• Ειδικές μορφές οστεοσύνθεσης

Σπονδυλοπλαστική/ κυφοπλαστική για κατάγματα σπονδύλων. Πρόκειται για μία διαδερμική μέθοδο ελάχιστης επεμβατικότητας, χωρίς τομές. Υπό ακτινολογικό έλεγχο, χρησιμοποιούνται βελόνες – οδηγούς, οι οποίες εισάγονται στον σπασμένο σπόνδυλο. Στην συνέχεια, πραγματοποιείται έγχυση ειδικού λεπτόρρευστου ακρυλικού (τσιμέντου), το οποίο γίνεται συμπαγές και σταθεροποιεί το κάταγμα.

 

 

Τι γνωρίζουμε για την αποκατάσταση των καταγμάτων;

Τα κατάγματα χρειάζονται αρκετές εβδομάδες έως αρκετούς μήνες για να θεραπευτούν. Η βαρύτητα του τραυματισμού καθώς και η σωστή θεραπεία, παίζουν πρωτεύοντα ρόλο.

Πρωταρχικό στόχο αποτελεί η διατήρηση των οστικών τεμαχίων στην σωστή ανατομικά θέση για διάστημα ικανό, ώστε να επιτευχθεί η πώρωση (να κολλήσει το οστό). Το χρονικό διάστημα που απαιτείται για τη διαδικασία της πώρωσης εξαρτάται από:

• την σοβαρότητα της κατάστασης
• τον τύπο του κατάγματος
• το είδος της θεραπείας
• την ηλικία του ασθενή
• τα χαρακτηριστικά του πάσχοντος

 

. Ύστερα από μία περίοδο αυστηρής προστασίας του κατάγματος, θα πρέπει το σκέλος να επιστρέψει στην καθημερινή του λειτουργία προοδευτικά. Για το σκοπό αυτό, συχνά είναι απαραίτητη η βοήθεια ενός έμπειρου φυσικοθεραπευτή, ώστε να ανακτηθεί το επίπεδο λειτουργικότητας του άκρου.

 

Τι επιπλοκές μπορούν να υπάρξουν στην χειρουργική αντιμετώπιση των καταγμάτων;

Οι συχνότερες επιπλοκές που μπορεί να συμβούν είναι:

·         Δυσκαμψία της άρθρωσης σε ενδοαρθρικό κάταγμα ή και δυσκαμψία γειτονικών αρθρώσεων.

·         Ψευδάρθρωση κατάγματος (ατελής/ απουσία πώρωσης). Η επιπλοκή αυτή συνήθως απαιτεί χειρουργική αποκατάσταση.

·         Πώρωση σε πλημμελή θέση, όταν το οστό έχει κολλήσει στραβά, με συνέπεια τη βράχυνση ή παραμόρφωση του οστού και πιθανώς τη δυσλειτουργία του άκρου

·         Λοίμωξη, ως επιπλοκή ενός ανοικτού κατάγματος ή της χειρουργικής επέμβασης

 Με ποιον τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η πρόληψη των καταγμάτων;

Η πρόληψη των καταγμάτων περιλαμβάνει:

Α) Τεχνικές προφύλαξης από πτώσεις: Αφορά κυρίως την κατάλληλη διαμόρφωση της κατοικίας για την αποφυγή πτώσεων (χειρολαβές, προσβασιμότητα σε νερό/ μπάνιο κατά τις βραδινές ώρες, κατάλληλη θέση επίπλων, κατάλληλη τοποθέτηση αντικειμένων, έλεγχος για ύπαρξη εμποδίων).

Β) Αντιμετώπιση οστεοπενίας/ οστεοπόρωσης. Αφορά τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και κυρίως γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, πρέπει να λαμβάνεται η απαραίτητη ποσότητα ασβεστίου που χρειάζεται ο οργανισμός. Ο τακτικός έλεγχος της οστικής πυκνότητας είναι απαραίτητος, όπως επίσης και ο προσδιορισμός της ανάγκης αντι-οστεοπορωτικής θεραπείας. Επίσης, είναι απαραίτητος ο έλεγχος επιπέδων ασβεστίου και βιταμίνης D και κατά περίπτωση η αναπλήρωση τους μέσω συμπληρωμάτων. Αναγκαία επίσης είναι και η τακτική άσκηση, ώστε τα οστά να γίνονται ισχυρότερα και ανθεκτικότερα.